De samenstelling van de Ondernemingskamer bij het Amsterdamse gerechtshof deugt niet, vindt Pieter Lakeman, voorzitter van de Stichting Onderzoek Bedrijfs Informatie SOBI. Maar liefst een kwart van de ‘raden’ is volgens hem financieel verbonden aan een van de vier grote accountantskantoren in Nederland. Dat is alleen al ongewenst omdat in veel zaken van de Ondernemingskamer het werk van accountants wordt beoordeeld. Lakeman heeft de voorzitter van de Ondernemingskamer gevraagd een einde te maken aan de oprukkende belangenverstrengeling, maar voorzitter mr. J.M.H. Willems is niet van plan er iets aan te doen.
De Ondernemingskamer in Amsterdam fungeert voor het bedrijfsleven van heel Nederland en bestaat uit drie leden van de rechterlijke macht en twee ‘raden’, deskundigen die mee rechtspreken. Deze raden worden per zaak aangewezen uit een groep van veertien vaste raden. Vier raden hebben persoonlijk financiële banden met accountantskantoren of zijn daar zelfs partner of bestuurder.
SOBI-voorzitter Lakeman vindt dat uitermate ongewenst. ‘Steeds vaker blijkt dat accountants hun werk niet goed doen of zelfs direct bij fraude betrokken zijn. In Nederland controleren slechts vier accountantskantoren de 25 AEX-fondsen en drie van deze kantoren hebben een bestuurslid, partner of vennoot in de Ondernemingskamer. In elke afzonderlijke zaak kun je dan wel een verzoek tot wraking indienen wanneer je aan ziet komen dat de rol van de accountant van belang is, maar ik vind dat je op voorhand de risico’s van belangenverstrengeling moet uitsluiten. In ieder geval zouden in jaarrekeningprocedures geen raden mogen worden aangewezen die verbonden zijn aan de vier grote accountantskantoren in Nederland.’
SOBI heeft vorig jaar met succes een wrakingvoorstel ingediend tegen één van de raden, P.A. Wortel RA, omdat zijn kantoor in een andere zaak door SOBI bedreigd wordt met een schadeclaim van zo’n 25 miljoen euro. SOBI vroeg de voorzitter van de Ondernemingskamer een andere mederechter aan te wijzen, maar deze weigerde dat. Een speciaal ingestelde wrakingskamer gaf SOBI echter gelijk en de heer Wortel moest zich alsnog terugtrekken.
In meer recente of lopende zaken van SOBI is het risico van belangenverstrengeling direct aan de orde.
‘Een zaak tegen Reed Elsevier over hun jaarrekening hebben we verloren. Eén van de rechters, drs. G. Izeboud RA, was bestuurslid van het accountantskantoor PricewaterhouseCoopers. Hij had persoonlijk goedkeuring gegeven aan een jaarverslag van het bedrijf Buhrmann dat van SOBI de nogal vernederende “opklopprijs 2002” kreeg. En in de zaak Ahold bereiden we een tuchtklacht en wellicht zelfs een civiele procedure voor tegen Deloitte & Touche, terwijl in een jaarrekeningprocedure van SOBI tegen Akzo Nobel een vennoot van Deloitte & Touche (prof. dr. M.A. van Hoepen RA) weer rechter is. Je vraagt wel heel veel van de betrokkenen om in de ene zaak onafhankelijk rechter te zijn terwijl hun kantoor in een andere zaak als gevolg van onze initiatieven aangeklaagd wordt.’
De voorzitter van de Ondernemingskamer ziet echter geen grond voor de zorg van SOBI. Hij wijst erop dat bij jaarrekeningprocedures de registeraccountants juist vanwege hun deskundigheid deel uitmaken van de Ondernemingskamer. Lakeman: ‘Het is me een raadsel waarom de voorzitter van de Ondernemingskamer de levensgrote risico’s wil laten voortbestaan. Er zijn genoeg deskundigen die geen financiële belangen hebben bij de vier grote kantoren.’
PricewaterhouseCoopers controleert 9 AEX-fondsen en heeft twee mensen in de Ondernemingskamer, Ernst & Young controleert 5 AEX-fondsen en heeft één man in de kamer en Deloitte controleert 4 AEX-fondsen en heeft eveneens één vennoot die rechter is. KPMG controleert 7 AEX-fondsen, maar heeft zelf geen zetel in de Ondernemingskamer.
De raden van de Ondernemingskamer die directe banden hebben met de grote accountantskantoren zijn:
PricewaterhouseCoopers:
drs. G. Izeboud RA, bestuurslid van PricewaterhouseCoopers NV;
drs. P.R. Baart RA, partner van PricewaterhouseCoopers Accountants NV;
Deloitte & Touche:
prof. dr. M.A. van Hoepen RA, hoogleraar bedrijfsaccountancy aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en vennoot bij Deloitte & Touche;
Ernst & Young:
P.A. Wortel, voorheen lid en voorzitter van de Raad van Bestuur van Moret Ernst & Young.
NOOT VOOR DE REDACTIE (NIET VOOR PUBLICATIE)
SOBI-voorzitter Lakeman is telefonisch bereikbaar onder 0294-232810. De Ondernemingskamer is bereikbaar bij het Gerechtshof Amsterdam, 020-541 34 32.
Nieuwersluis, 16 januari 2004