Pleidooi van Pieter Lakeman voor Raad van State tegen onteigening van SNS Reaal NV
Geacht College,
Dit is een strijd van 700 kleine partijen tegen twee zeer grote machten: DNB en de Minister van Financiën, die bovendien een grote informatievoorsprong hebben en qua timing ook nog grote processuele voordelen. De 700 zitten in hetzelfde schuitje en vormen in economisch opzicht een soort collectief. Zij worden met één pennestrek gezamenlijk van hun activa afgeholpen. Om deze reden wil ik u verzoeken om álle vandaag naar voren gebrachte argumenten op te vatten als gesproken ten behoeve van allen wier positie versterkt zou kunnen worden door die argumenten te gebruiken.
Waarom gekozen voor onteigening?
Nout Wellink heeft ooit gezegd dat ook een bank failliet moet kunnen gaan. Hij bracht zijn theorie keurig in praktijk want onder zijn geopende ogen is DSB failliet gegaan en is de bijl in SNS Reaal gezet.
De stabiliteit van het financiële systeem kan onder omstandigheden inderdaad gehandhaafd blijven bij het faillissement van een bank. Het faillissement van DSB bank (waarvoor ik indertijd een bankrun heb georganiseerd) heeft de stabiliteit van het financiële stelsel niet in gevaar gebracht.
Uit hoofde van het depositogarantiestelsel hebben de banken bij het faillissement van DSB slechts € 600 mln verlies geleden, hetgeen makkelijk opgevangen kon worden. Voor de klanten van DSB Bank was het faillissement een zegen. Scheringa bood € 26 miljoen schadevergoeding maar curatoren hebben al € 500 miljoen toegezegd.
SNS Reaal is echter meer dan 10 keer zo groot als DSB Bank. Volgens DNB zouden de aan het depositogarantiestelsel deelnemende banken (voornamelijk Rabo, ING en ABN Amro) bij een faillissement van SNS Reaal € 35 miljard ter beschikking moeten stellen, vervolgens 30 miljard op SNS Reaal kunnen verhalen en € 5,3 miljard verlies lijden. Dat is, gezien hun solvabiliteit, onverantwoord. DNB en de minister hebben over het hoofd gezien dat de banken hun € 30 miljard pas na een aantal jaren uit de failliete boedel terug kunnen krijgen en zeker nog zo’n € 5 miljard renteverlies zouden lijden. De deelnemende banken zouden bij faillissement van SNS Reaal in totaal zo’n € 10 miljard verlies lijden. (ze hebben nu 1 mrd bijgedragen en zijn dus de grootste profiteurs van de onderhavige onteigening).
De kernstelling van de minister, dat het faillissement van SNS Reaal de stabiliteit van het financiële stelsel in gevaar zou brengen, is dan ook volstrekt juist, zij het dat dit in belangrijke mate wordt veroorzaakt door de werking van het deposito garantiestelsel. Zolang dit stelsel in zijn huidige vorm bestaat zullen Rabo, ING of ABN Amro nooit failliet gaan. Immers wanneer één van de drie failliet gaat, gaan de andere twee mee.
Onteigening niet nodig
Het belangrijkste argument van de minister om tot onteigening van activa en losse passiva over te gaan is de stabiliteit van het financiële stelsel. Die stabiliteit is in beginsel niet gediend met onteigening van rotte delen van het stelsel. Integendeel, door onteigening kan een te ongedwongen sfeer ontstaan in de boardrooms van financiële spelers. Door onteigening wordt ook het onderbuik gevoel van het beleggend publiek (dat bankiers alleen winsten incasseren en de verliezen voor de belastingbetaler laten liggen) in de hand gewerkt. Deze maatschappelijke gevolgen van onteigening vormen op zichzelf een gevaar voor de stabiliteit van het financiële systeem.
De stabiliteit van het systeem wordt wel, indirect, bedreigd door het vermogenstekort bij SNS Reaal. Dat vermogenstekort wordt echter helemaal niet kleiner door onteigening maar slechts door de kapitaalinjecties ná de onteigening. Er is echter geen enkel motief, ook niet naar voren gebracht, om de kapitaalinjectie pas na onteigening te doen.
De Minister kan heel goed kapitaalinjecties geven zónder onteigening, door in te schrijven op een emissie van aandelen. Het klassiek argument daartegen is dat zo’n emissie niets opbrengt omdat niemand wil inschrijven. Dat zou onder deze omstandigheden echter juist het door de staat gewenste resultaat hebben: zij zou als enige inschrijven (hetgeen ook logisch volgt uit haar standpunt dat de huidige aandelen niets waard zijn) en zo kan zij het vermogenstekort bij SNS Reaal op elegante wijze oplossen, namelijk zonder zittende aandeelhouders totaal van hun eigendommen te ontdoen.
Geen motief voor onteigening van schadeclaims
Onteigening mag alleen ten behoeve van de stabiliteit van het financiële stelsel.
Onteigening van schadeclaims is niet gericht op instandhouding van de stabiliteit van het financiële stelsel maar op het vergroten van boekwinsten door de staat bij latere verkoop van de aandelen SNS Reaal en dus in strijd met de wet.
De minister heeft slechts één motief aangevoerd om geen aandelenemissie te laten plaatsvinden: zittende aandeelhouders zouden kunnen meeprofiteren van herstel van de onderneming. Dat is duidelijk niet bedoeling van de minister. Aandeelhouders moeten alle kans op hersteld van hun bezit ontnomen worden en daarom moeten hun schadeclaims tegen de vennootschap onteigend worden. De ratio achter die wens is duister en zal dus wel van politieke aard zijn. Temeer omdat de aandeelhouders al ruimschoots gestraft zijn doordat Nout Wellink hen sinds jaar en dag met incapabel management heeft opgezadeld. Aandeelhouders moeten kennelijk dubbel gestraft worden en het incapabele management moet beloond worden met een vorm van indirecte vrijwaring voor aansprakelijkstelling.
Minister toont onjuist inzicht in de waarde van aandelen
Met betrekking tot de waardering van aandelen slaat de minister de plank geheel mis. Hij kijkt kennelijk alleen naar de zichtbare intrinsieke waarde van aandelen die negatief zou zijn (die is volgens de laatste door de accountant goedgekeurde jaarrekening overigens nog positief). De zichtbare intrinsieke waarde is slechts een deel van de waarde. Er is geen enkel beursfonds waarvan de waarde gelijk is aan de zichtbare intrinsieke waarde.
Onteigening te laat
Uit de brief van DNB van 2 oktober 2012 blijkt dat de solvabiliteit van SNS Reaal toen al onvoldoende was. De minister had toen direct moeten ingrijpen, hetzij met een openbare aandelenemissie, hetzij met onteigening. De minister heeft echter vier maanden gewacht, zonder dat hij daar enig motief voor had. Hij had gewoon geen trek, zoals hij in de Tweede Kamer heeft meegedeeld. Na begin oktober zijn vele honderdduizenden aandelen gekocht door aandeelhouders die vertrouwen hadden in het financiële systeem, in DNB en in de Minister (ook Oude Middendorp en Stege). Dat vertrouwen is beschaamd en die aandeelhouders hebben schade gelden als regelrecht gevolg van het getreuzel van de minister. Dit getreuzel heeft ook een slechte invloed op de stabiliteit van het financiële systeem.
Ik verzoek uw College bij uw oordeel over de geldigheid van de feitelijke onteigening van de schadeclaims van aandeelhouders tegen SNS Reaal ook rekening te houden met de laakbare wijze waarop de Minister sinds 2 oktober 2012 heeft gehandeld, maar uiteraard met het totale gebrek aan geldige motivering en wegens strijd met de wet.
Pieter Lakeman