KPMG’s reputatie ligt door de aanhoudende schandalen aan duigen. Volgens Pieter Lakeman is de kans groot dat KPMG Nederland straks als zelfstandige organisatie niet meer bestaat.
Het lot van KPMG, dat omstreeks oudejaarsavond bevestigde met criminele activiteiten drieënhalf miljoen euro verdiend te hebben, bleef lange tijd veilig. Weliswaar was het accountantskantoor sindsdien niet meer erg aantrekkelijk voor werkzoekende accountants maar het voortbestaan zelf leek niet op het spel te staan. De Big Four accountants – KPMG, Deloitte, Ernst & Young (EY) en PwC – wil niet tot een Big Three devalueren. Ook de Europese commissie wil dat niet. Maar onlangs is voor het eerst een scheurtje in het bastion gekomen. Op 22 mei bracht NRC Q dat DSM, in het kader van verplichte roulatie van accountantskantoren, toch nog voor KPMG accountants had gekozen maar wel op een volstrekt unieke wijze. In het contract met KPMG was de bepaling opgenomen dat wanneer KPMG met nieuwe schandalen in de publiciteit gekomen het contract direct vernietigd zou worden. Dan zou DSM alsnog een ander accountantskantoor in de arm nemen om haar jaarrekeningen te laten controleren.
Vertrouwen
Daarvoor was slechts nodig dat DSM door die nieuwe schandalen “het vertrouwen in KPMG zou verliezen”. De kans dat dit gebeurt is zonder meer groot te noemen omdat er momenteel nog steeds meerdere strafrechtelijke onderzoeken naar KPMG en/of haar voormalige bestuursleden lopen. Dan laat ik nog maar in het midden in hoeverre er echt zuiver nieuwe schandalen naar buiten komen maar ook die kans lijkt groot. DSM heeft ook geëist dat haar jaarrekening niet alleen door accountants van KPMG- Nederland wordt gecontroleerd maar dat ook een Zwitserse KPMG accountant bij de controle betrokken is. Dat KPMG Nederland dit laatste heeft toegestaan getuigt niet van veel zelfvertrouwen en kan bovendien worden opgevat als een eerste stap naar afbouw van KPMG Nederland als min of meer zelfstandige organisatie.
‘Het voortbestaan van KPMG Nederland hangt af van de wil van klanten om bij KPMG te blijven’
Een oud spreekwoord luidt: “Wanneer één schaap over de dam is, volgen er meer.” Met het vernederende besluit van de DSM directie is voor het eerst de achilleshiel van KPMG blootgelegd: het voortbestaan van KPMG Nederland hangt af van de wil van klanten en potentiële klanten om met KPMG te blijven of te gaan opereren. Wanneer KPMG nogmaals sterk negatief in het nieuws komt, wordt KPMG door DSM aan de kant gezet. Andere bedrijven die met KPMG blijven doorgaan komen dan automatisch in een verdachte hoek te staan en zullen zich afvragen of zij ook niet moeten opstappen. De meeste bedrijven hechten aan een goede reputatie en die loopt schade op wanneer men zich door KPMG laat controleren terwijl DSM die accountant wegens onethisch gedrag heeft afgekeurd. Wanneer na DSM nog een of twee bedrijven afscheid nemen van KPMG omdat ze hun reputatie niet willen besmetten ontstaat het risico dat een grote uitstroom van cliënten plaatsvindt zoals indertijd bij Arthur Andersen gebeurde nadat die het controledossier van een van haar frauderende klanten door de papiervernietiger had gejaagd om de stukken niet aan justitiële autoriteiten te hoeven tonen.
KPMG International is de baas
Nooit eerder zijn in Nederland dit soort bepalingen in een overeenkomst met een accountantskantoor opgenomen. Enkele dagen na deze opzienbarende stap van DSM bleek dat enkele nog resterende bestuursleden van KPMG Nederland waren afgetreden en dat adviseur Jan Hommen (ex-Philips, ex-Ahold en ex-ING) tot officieuze puinruimer was benoemd. Die benoeming was publicitair voor Nederlands gebruik een prima zet maar het lijkt niet erg waarschijnlijk dat nieuwe schandalen zullen uitblijven door de komst van Hommen. Voorzover ook nog nieuwe schandalen naar voren komen berusten die allemaal op oude feiten en die worden niet anders door de benoeming van Jan Hommen.
‘Het lijkt niet erg waarschijnlijk dat nieuwe schandalen zullen uitblijven door de komst van Hommen’
Voor de toekomst van KPMG Nederland lijkt mij belangrijker dat KPMG International het feitelijk voor het zeggen krijgt. Het voortbestaan van de Big Four is niet een specifiek Nederlands item maar een zaak van wereldniveau. Wanneer alleen KPMG Nederland verdwijnt is de Big Four daarmee nog niet gedegradeerd tot een Big Three. KPMG Nederland is weliswaar een belangrijke partner in het internationale netwerk maar met beëindiging van KPMG Nederland gaat KPMG wereldwijd niet ten onder, mits althans tijdig afstand wordt genomen van KPMG Nederland en de beëindiging van KPMG Nederland geordend en planmatig plaatsvindt. Daarom is de benoeming van KPMG International tot bestuurder van KPMG Nederland van groter belang dan de benoeming van Jan Hommen. In de media worden aan deze benoeming uiteenlopende betekenissen gehecht. Mij lijkt echter duidelijk dat KPMG International de feitelijke zeggenschap binnen KPMG Nederland heeft verkregen. Uit die benoeming blijkt immers dat KPMG wereldwijd ging lijden onder de aanhoudende stroom schandalen die onder de naam KPMG via Nederland over de wereld verspreid werden. Binnen de Europese Unie zal het niet vreemd gevonden worden wanneer een landenorganisatie zich in meerdere lidstaten manifesteert. Ten slotte opereert Ernst & Young Nederland ook al een aantal jaren in de vorm van een Engelse vennootschap. Wanneer zelfs een Zwitser, geen inwoner van de Europese Unie, bevoegdheid zou hebben om de jaarrekeningen van een Nederlandse onderneming te controleren zal dat zeker voor een Engelsman of Belg gelden.
‘Het is aannemelijk dat niet alleen de bestuursstructuur van KPMG wordt gewijzigd maar de totale structuur’
Het is daarom aannemelijk dat niet alleen de bestuursstructuur van KPMG Nederland wordt gewijzigd maar de totale structuur. Een aanwijzing daarvoor is dat ook huisadvocaat de Brauw Blackstone intens bij de gang van zaken bij KPMG Nederland betrokken is. Die arbeid is niet nodig voor de verandering van een bestuursstructuur maar wel voor wijziging van samenwerking met andere, buitenlandse, KPMG ondernemingen en voor overdracht van activiteiten en zo mogelijk van contracten. Er is in ieder geval niet langer gekozen voor het scenario niets doen en doormodderen. Afwachten of de reputatie vanzelf zal herstellen is uit den boze alleen al door de lopende strafrechtelijke onderzoeken die op elk moment tot strafvervolging kunnen leiden. Het zal een ingewikkelde en langdurige kwestie zijn om de activiteiten en contracten van KPMG Nederland naar andere KPMG organisaties over te brengen. Het voor vele onverwachte verschijnsel dat puinruimer Jan Hommen voor liefst vier jaar is benoemd is ook een aanwijzing dat fundamentele wijzigingen op stapel staan en dat KPMG Nederland straks als zelfstandige organisatie niet meer bestaat.
***Pieter Lakeman is adviseur en voorzitter van Stichting SOBI en heeft meerdere tuchtklachten tegen KPMG op zijn naam staan. Dit bericht was oorspronkelijk door Pieter Lakeman op Follow The Money geplaatst.