De laatste weken is zoveel over KPMG gepubliceerd dat SOBI als oudste en meest ervaren analist van de accountantswereld niet achter kan blijven. Een overzicht.
Op 30 december 2013 maakten KPMG en het Openbaar Ministerie in aparte persberichten bekend dat zij een schikking van € 7 mln. hadden getroffen en dat daarmee het strafrechtelijk onderzoek naar KPMG werd beëindigd. De schikking was gebaseerd op de stelling van het Openbaar Ministerie dat KPMG medeplichtig was geweest aan valsheid in geschrifte en daarmee € 3,5 mln. had verdiend. De boete bestond voor de helft uit een zogenaamde ontneming. Het Openbaar Ministerie ontneemt uitsluitend gelden en andere activa (zoals auto’s, bontjassen en diamanten) die uit criminele activiteiten afkomstig zijn. De brutomarge van € 3,5 mln. op de controle fee die KPMG op klant Ballast Nedam had behaald, had hier betrekking op. De controle van de betreffende jaarrekeningen was uitgevoerd door Jack van Rooijen, oud president-commissaris van KPMG. Van Rooijen had als accountant meegewerkt aan het onzichtbaar maken van steekpenningen maar genoot desondanks tot april 2013 het vertrouwen van de meerderheid van de partners van KPMG, hoewel de problematiek daar lang bekend was.
Blijkens de tekst van haar persbericht verwachtte KPMG op 30 december alle ellende achter zich te kunnen laten. Enkele dagen later, nadat ik in een column bij Follow The Money had gesuggereerd dat het Openbaar Ministerie ook bij andere klanten van KPMG nader onderzoek zou moeten doen, maakte het accountantsbureau pijlsnel bekend dat zij zélf alle dossiers waar Jack van Rooijen bij betrokken was geweest nog eens goed zou nakijken. KPMG is inderdaad begonnen. De afgelopen weken werd reeds onderzoek gedaan naar de eigen controlewerkzaamheden bij olieplatvormbouwer SBM Offshore, dat al verwikkeld was in een omkoopschandaal. Ook bij dit bedrijf had Jack van Rooijen de jaarrekeningen gecontroleerd. Het nader onderzoek naar de eigen controlewerkzaamheden gaat uiteraard naadloos over in nader onderzoek naar de administratie van de klant. Het nader onderzoek van KPMG is nog niet voltooid maar wel kreeg een oud bericht van 18 oktober 2013 op Wikipedia dat SBM Offshore in de periode 2005 tot 2011 voor $ 250 miljoen aan steekpenningen zou hebben betaald opvallend veel aandacht. Er zijn analisten die zeggen dat dit bedrag ‘elke voorstelling te boven gaat’. Dat is niet juist want bij de verkoop van militaire vliegtuigen aan staten in het Midden-Oosten zijn veel hogere bedragen aan steekpenningen betaald. Door de herleving van het oude bericht werd de indruk gewekt dat KPMG de bron van het getal was. Maar dat kan niet waar zijn omdat het onderzoek van KPMG nog niet voltooid is.
Vervolgens publiceerde De Telegraaf op 10 februari dat KPMG ook haar eigen controlewerkzaamheden met betrekking tot de jaarrekeningen van drie andere bouwondernemingen, Boskalis, Strukton (metrolijnen in Saoedi Arabië) en Bam-dochter AM, nader aan het onderzoeken is. Ook die jaarrekeningen waren door Jack van Rooijen gecontroleerd, althans goedgekeurd.
Omdat Jack van Rooijen ook de jaarrekeningen van EADS (tegenwoordig Airbus Group) heeft gecontroleerd zal ook daar nader onderzoek worden gedaan. Dat zal die vliegtuigbouwer, de grootste ter wereld, niet leuk vinden. De jaarrekeningen van Airbus Group worden door twee accountants gecontroleerd: KPMG en Ernst & Young. Het lijkt niet uitgesloten dat indirect ook de controlewerkzaamheden van deze accountantsfirma onder de loep worden gelegd.
Wat zijn de mogelijke gevolgen van deze onderzoeksactiviteiten van KPMG? KPMG kan natuurlijk niet alle onderzoekingen binnen enkele weken uitvoeren maar uit zuiver lijfsbehoud zal ze daarmee wel door moeten gaan. Dat kan wel enige tijd duren. Wanneer KPMG niet doorgaat met serieus onderzoek naar alle dossiers waar Jack van Rooijen bij betrokken was is het met haar resterende geloofwaardigheid definitief gedaan. Er zijn al een aantal bekende klanten van KPMG met steekpenningen in de publiciteit gekomen. Wanneer KPMG nu zou ophouden met serieus onderzoek zou zij de verdenking op zich laden alsnog zaken onder het tapijt te willen vegen. Door de publiciteit die sinds het als kalmeringsmiddel bedoelde persbericht van 30 december 2013 is losgebarsten, met name in De Telegraaf en Follow The Money, heeft KPMG in feite maar één mogelijkheid: serieus doorgaan met alle onderzoeken die betrekking hebben op de door Jack van Rooijen goedgekeurde jaarrekeningen. Maar doordat KPMG de komende maanden herhaaldelijk in verband met criminele activiteiten wordt gebracht (valsheid in geschrifte en het betalen van steekpenningen) zal de naam van KPMG ook door het slijk gaan.