ABN Amro heeft een nog onbekend bedrag gereserveerd om ondernemers te compenseren voor hun rentederivaat. Een radicale omslag vergeleken met een halfjaar geleden, toen de bank nog beweerde dat zo’n voorziening niet nodig was. Moeten ook andere banken eraan geloven?
Eind dit jaar hopen de banken er helemaal van af te zijn: het slepende derivatendossier dat nu al drie jaar lang vreet aan hun reputatie, met name onder middelgrote en kleine ondernemers. Gedwongen door toezichthouder AFM spitten de banken alle dossiers door (de zogeheten herbeoordeling). Als er in individuele gevallen fouten zijn gemaakt, dan zal dat worden gecompenseerd, bezweren de grootbanken. Geruststellende woorden dus. ABN Amro zette die woorden een halfjaar geleden nog kracht bij, door bij hoog en bij laag te bezweren dat de problemen dusdanig klein waren, dat er geen voorziening nodig was voor de mkb-derivaten.
BANK EN ACCOUNTANT VONDEN VOORZIENING EERDER NIET NODIG
Financieel activist Pieter Lakeman had de bank (en haar accountant) in februari gewaarschuwd: hij had een claim neergelegd bij ABN vanwege de verkoop van derivaten aan mkb’ers en vond die claim zelf wel zó kansrijk dat ABN volgens hem miljarden moest reserveren. Deed de bank dat niet, dat zou misleiding zijn van de toekomstige beleggers in de staatsbank, die naar verwachting op korte termijn zijn rentree maakt op de beurs. ABN en accountant KPMG besloten na veel wikken en wegen dat een voorziening niet nodig was. Een paar maanden later is de bank kennelijk van mening veranderd: Derivaten gaan de bank tóch geld kosten. Het vernieuwde inzicht komt volgens een woordvoerder doordat de herbeoordeling van de derivaten inmiddels is afgerond. ‘Je kunt pas een voorziening nemen als je een inschatting kunt maken, en dat lukte pas na de afronding van de herbeoordeling.’
Tientallen miljoenen
Het is voor zover na te gaan voor het eerst dat een bank bekend maakt een bedrag opzij te zetten voor het derivatenprobleem in het mkb. In Groot Britannië hebben banken al ruim twee miljard pond uitgekeerd vanwege de misselling van derivaten aan mkb’ers. Hoeveel ABN precies opzij heeft gezet, is niet bekend. In het halfjaarverslag wordt de stijging van de post ‘overige voorzieningen’ met 200 miljoen euro verklaard door drie ontwikkelingen, waaronder de mkb-derivaten. Elders in het verslag daalt de post ‘net trading income‘ met 55 miljoen euro, ondanks een meevaller van 47 miljoen euro. De totale daling van zo’n honderd miljoen euro wordt dit maal door twee zaken verklaard, waarvan een de mkb-derivaten. Het lijkt er dus op dat de voorziening voor derivatenverkopen aan mkb’ers ergens in de tientallen miljoenen ligt, ver van de miljarden die Lakeman eiste. De woordvoerder van ABN benadrukt dat uit de herbeoordeling is gebleken dat er bij het ‘overgrote deel’ van de 4500 mkb-klanten met een derivaat, geen fouten zijn gemaakt bij de verkoop. De bank bekijkt naar eigen zeggen nu of bij die groep waar mogelijk wel fouten zijn gemaakt, compensatie op zijn plaats is.
ABN LIJKT PROBLEMEN ROND OPSLAGVERHOGINGEN NIET MEE TE NEMEN IN VOORZIENING
De voorziening lijkt dus geen rekening te houden met een van de grootste pijnpunten uit het derivatendossier: de opslagverhogingen. Die gelden namelijk niet alleen voor de klanten bij wie de herbeoordeling fouten aan het licht zijn gekomen, maar zijn veel breder verspreid. Bij grote groepen ondernemers is de renteopslag verhoogd, terwijl zij in de overtuiging waren dat zij door hun derivaat juist waren beschermd tegen een renteverhoging. Dat de rentelast via de zijdeur toch kon worden verhoogd, kwam voor de ondernemers als een complete verrassing.
Recent verloor ING in korte tijd achter elkaar twee rechtszaken over dat punt. De bank moest de renteverhogingen terugbetalen. Als de zaken van die ondernemers tegen ING ook in hoger beroep standhouden en er ook bij andere banken dergelijke uitspraken komen, is het maar de vraag of de voorziening van ABN voldoende blijkt. Financieel adviseur Patrick van Gerwen van Cadensionschat de totale kosten van de opslagverhogingen voor de banken op honderd tot driehonderd miljoen euro. En dat is volgens de financieel adviseur een conservatieve schatting.
‘ABN is meest vooruitstrevend’
Het is volgens Van Gerwen geen toeval dat ABN de eerste bank is die een voorziening neemt. ‘ABN is het meest vooruitstrevend en het meest open in de communicatie met de herbeoordeling. Zij zijn ook de enige bank met wie je een discussie kunt voeren. Bij Rabobank kun je alleen per brief communiceren, dan kom je moeilijk tot een goede oplossing. En ook bij ING gaan de rolluiken vaak naar beneden.’
BANKEN HOPEN EIND DIT JAAR VAN DERIVATENPROBLEEM AF TE ZIJN
De woordvoerder van ABN Amro stelt dat de bank er naar streeft om voor het einde van het jaar het derivatenprobleem op te lossen. Ook Rabo-topman Wiebe Draijer maakte vorige week bij de presentatie van de halfjaarcijfers duidelijk dat hij hoopte dit ‘bekende dossier’ nog dit jaar af te ronden. ‘We hopen eind dit jaar te zeggen dat het achter ons ligt, daar zijn we heel hard mee bezig. Er zullen altijd een paar klanten zijn die het via andere kanalen willen oplossen [bijvoorbeeld via de rechter, red], maar dat aantal is op maximaal twee handen te tellen.’
Het is echter de vraag of Rabo er zo genadig van af gaat komen. Er zijn twee claimclubs actief die namens ondernemers schade claimen vanwege de derivaten. Een van Pieter Lakeman en een van Pieter Lijesen. Die laatste zegt dat zich ruim 500 Rabo-klanten hebben gemeld bij zijn stichting, veel meer dus dan de ‘twee handen’ van Draijer.
Banken hopen dat de eindstreep in zicht is van het derivatenprobleem, maar het lijkt er eerder op dat de voorziening van ABN en de verloren rechtszaken van ING, het startschot zijn voor een nieuwe ronde in dit dossier, waarbij de pijn voor de banken voor het eerst duidelijk begint te worden.
Zie verder: Swap rente aan ABN AMRO of Rabo betaald? Swapschade helpt bij renteschade op basis no cure no pay